Δήμος Μπροστά + : Παρέμβαση Πέτρου Δημητρακόπουλου: Συμμετοχικός Προϋπολογισμός

Του Πέτρου Δμητρακόπουλου – μέλος ανεξάρτητης αυτοδιοικητικής κίνησης «δήμος μπροστά»

Η ανάγκη ενίσχυσης των συμμετοχικών διαδικασιών μοιάζει πλέον να αποτελεί κοινά αποδεκτή διαπίστωση. Η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στον τρόπο λήψης των αποφάσεων, με μια διαφορετική μορφή, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την υλοποίηση επιτυχημένων πολιτικών σε όλα τα επίπεδα.

Πρόκειται για σύνθετη διαδικασία, η οποία σχετίζεται με την ύπαρξη των κατάλληλων συνθηκών της υποδομής του κοινωνικού ιστού.

Ήδη από τον “Καλλικράτη” υπήρξαν προβλέψεις για την ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, ωστόσο για τη μεγάλη πλειοψηφία των Δήμων αυτές οι διατάξεις ατόνισαν. Στο “πόρισμα” που συνέταξε η Επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών για την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Αυτοδιοίκησης, υπάρχει μια όχι πολύ σαφής, σχετική αναφορά στο κεφάλαιο των προτάσεων: “Ως άμεσο μέτρο προτείνεται η αξιοποίηση των ανενεργών διατάξεων του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου όπως ορίζεται από το Ν. 3852.2010. Περαιτέρω, θα πρέπει να θεσμοθετηθούν νέες μορφές συμμετοχικού προϋπολογισμού. Το θέμα αυτό απαιτεί περαιτέρω εξειδίκευση με τη συμμετοχή της ΚΕΔΕ που θα αξιοποιεί τόσο τη διεθνή εμπειρία όσο και τις αρχές του δημοκρατικού προγραμματισμού”. Επιπλέον, προτείνεται να συμπληρωθεί ο εν ισχύ Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων με την προσθήκη ότι “ η διαδικασία απολογισμού και κοινωνικού ελέγχου να γίνεται και από τα συμβούλια των Δημοτικών Ενοτήτων και Κοινοτήτων”.

Μια τέτοια διαδικασία συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της δημόσιας διοίκησης αλλά πολύ περισσότερο σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία σχετίζεται με τους στόχους και την κατανομή τμήματος ή του συνόλου των οικονομικών πόρων είναι ο Συμμετοχικός Προυπολογισμός -Σ.Π-. Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός μπορεί να οριστεί ως μια ανοικτή, σε όλους τους πολίτες, διαδικασία που επιθυμούν να συμμετάσχουν κάνωντας πράξη τον όρο άμεση και αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Είναι μια αυτορυθμίζόμενη διαδικασία όπου οι συμμετέχοντες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τόσο τους κανόνες που τη διέπουν όσο και τα κριτήρια κατανομής των πόρων, περιλαμβάνοντας τη διαβούλευση για την αναδιανομή των πόρων.

Σκοπός του Σ.Π. μπορεί να θεωρηθεί η ενίσχυση τη τοπικής δημοκρατίας, της διαφάνειας αλλά και της αποτελεσματικότητας αναφορικά με τις στοχευόμενες παρεμβάσεις και την κατάρτιση πολιτικών. Εκδημοκρατίζεται με αυτό τον τρόπο η διαδικασία κατανομής των πόρων, ενώ παράλληλα ενεργοποιείται η τοπική κοινότητα προάγεται ο τοπικός διάλογος και δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για έναν έλεγχο από τα κάτω.

Καθώς η διαδικασία του Σ.Π. είναι αρκετά πολυσύνθετη και δεν σχετίζεται μόνο με την κατανομή των οικονομικών πόρων αλλά ουσιαστικά επηρεάζει και τις βασικές στρατηγικές κατευθύνσεις του δήμου, ιδιαίτερης σημασίας για την υλοποίησή του αποτελεί η πραγματική βούληση και δέσμευση της Δημοτικής Αρχής, παράλληλα όμως και η δυνατότητά της να υποστηρίξει πρακτικά τις απαιτούμενες ενέργειες.

Ενέργειες για την πραγματοποίηση του Σ.Π. όπως,

Διαχωρισμός της περιοχής του δήμου σε επιμέρους ενότητες προκειμένου να διευκολυνθεί η διοργάνωση των συναντήσεων και η κατανομή των πόρων και εκλογή αντιπροσώπων με βάση γεωγραφικά κριτήρια
Σχεδιασμός και ενημέρωση, αναφορικά με τα σημεία επιλογής των συναντήσεων. Συναντήσεις, οι οποίες, διοργανώνονται καθ όλη τη διάρκεια του έτους και περιλαμβάνουν διαφορετικές παραμέτρους του προϋπολογισμού και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, όπως: η πληροφόρηση και η ενημέρωση, οι προτάσεις πολιτικής, η διαβούλευση επί των προτάσεων, η επιλογή των πολιτικών και δράσεων και η εκλογή αντιπροσώπων.
Δημιουργία δεικτών ποιότητας ζωής (Quality of Life Index), οι οποίοι θα αποτελέσουν την πλατφόρμα για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη διαδικασία κατανομής των πόρων στις χωρικές ενότητες που παρουσιάζουν υστέρηση.
Σύντομος απολογισμός του Δημάρχου σε σχέση με τις δεσμεύσεις και τις προτάσεις του προηγούμενου έτους και αναφορά για τις σχεδιαζόμενες δράσεις από τον Δήμο.
Διοργάνωση δημόσιας διαβούλευσης μεταξύ των συμμετεχόντων αντιπροσώπων (δημοτών) αλλά και των πολιτών (δημοτών) με τη δημοτική αρχή με παράλληλη καταγραφή τους από υπηρεσιακά στελέχη του Δήμου και τήρηση πρακτικών, σχετικά με την κατανομή των πόρων και τις πολιτικές που πρόκειται να εφαρμοστούν.
Διοργάνωση επισκέψεων των εκλεγμένων αντιπροσώπων στα σημεία που έχουν επιλεχθεί για την υλοποίηση έργων πριν την τελική ψηφοφορία με στόχο την αξιολόγηση τους ως προς το βαθμό που απαντούν στις κοινωνικές ανάγκες
Διοργάνωση ψηφοφορίας των εκλεγμένων αντιπροσώπων για όλα τα έργα με δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων στο κοινό.
Αποστολή του εγκεκριμένου συμμετοχικού προϋπολογισμού από τους εκπροσώπους της τοπικής κοινότητας σε όλους τους δημότες.
Αναλυτική πληροφόρηση σχετικά με την υλοποίηση των έργων και των ευρύτερων δράσεων από τη δημοτική αρχή στους εκλεγμένους αντιπροσώπους.

Η διαδικασία του Σ.Π. λοιπόν πρεσβεύει ένα πλαίσο αξιών συνοδευόμενο από αρχές και καλές πρακτικές, που σιγουρεύει την επιτυχία του Σ.Π. ως προς:

ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑ
Εμπλοκή ανθρώπων που επηρεάζονται από τις αποφάσεις του Σ.Π.
Βεβαίωση ότι η τοπική εκπροσώπηση τυγχάνει ευρείας αποδοχής.
Ενθάρρυνση αποκλεισμένων ατόμων και κοινωνιών στη συμμετοχή.

ΑΜΕΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
Προώθηση άμεσης εμπλοκής στη διαδικασία του Σ.Π. και συγκεκριμένα σε αποφάσεις που αφορούν έργα του δήμου.
Προώθηση και παροχή εκπαίδευσης και ανάπτυξη δεξιοτήτων, ώστε να ενισχύεται η άμεση συμμετοχή.

ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ
Ανοιχτές και καθαρές διαδικασίες.
Εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας στην επίβλεψη των δημοτικών χρηματοδοτήσεων που απορρέουν απο τον Σ.Π.
Παροχή πλήρους και ανοιχτής πληροφόρηση για όλα τα δημοτικά έργα.

ΣΥΝΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ
Καθαρότητα και διαφάνεια στους σκοπούς και τη διαδικασία του Σ.Π .
Εμπλοκή όλων των κοινωνικών εταίρων στην στοχοθεσία του Σ.Π.
Ξεκάθαροι ρόλοι και υπευθυνότητα.
Ανάπτυξη αίσθησης κοινωνικής ευθύνης και τοπικότητας.

Μια ενδιαφέρουσα και πολύ πρωτοποριακή μορφή συμμετοχικού προϋπολογισμού έχει εφαρμόσει ο Δήμος Κηφισιάς στην Αττική. Η δημοτική αρχή αποφασίζει να διαθέσει ένα ποσό κάθε χρόνο (για το 2017 διατέθηκαν 330.000 ευρώ) για μικρά και μεσαία έργα και υπηρεσίες που επιθυμούν οι πολίτες να υλοποιηθούν στην περιοχή τους.

Ανάλογη διαδικασία έχει ξεκίνησει και ο Δήμος Χαλανδρίου, υιοθετώντας πιλοτικά τον συμμετοχικό προϋπολογισμό σε μία συνοικία του και αφιερώνοντας για το σκοπό αυτό 150.000 ευρώ. Στην ιστοσελίδα του Δήμου Χαλανδρίου έχουν αναρτηθεί τα πρακτικά από την τελική συνέλευση που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο, στην οποία ψηφίστηκαν οι προτάσεις, όπου συμμετείχαν και ψήφισαν 140 κάτοικοι.

Η ανεξάρτητη δημοτική κίνηση «δήμος μπροστά» δεσμεύεται ότι ως νέα δημοτική αρχή θα προχωρήσει σε όλες τις απαράιτητες ενέργειες προκειμένου να τεθεί άμεσα σε ισχύ η διαδικασία του συμμετοχικού προυπολογισμού.

Ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι δυναμικός προκειμένου να προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες, ενώ παράλληλα είναι πολυδιάστατος ως προς την αναπτυξιακή, πολιτική, διοικητική αλλά και κοινωνική του διάσταση. Σε κάθε περίπτωση όμως, βασικός στόχος σε όλες τις μορφές του, είτε συναντάται ενισχυμένος είτε αποδυναμωμένος, είναι η αποτελεσματική διαχείριση των τοπικών υποθέσεων και ζητημάτων. Αποτελεσματικότητα η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αναγνώριση, εκ μέρους της τοπικής αρχής, των αναγκών της εκάστοτε τοπικής κοινότητας και την ανάδειξη των προτεραιοτήτων τις οποίες η ίδια θέτει. Προκειμένου λοιπόν, οι τοπικές αρχές να αφουγκραστούν και να κατανοήσουν τις ανάγκες αυτές θα πρέπει να υιοθετήσουν τις κατάλληλες διαδικασίες, οι οποίες θα εξασφαλίσουν τη μεταφορά της πρωτογενούς πληροφορίας αναλλοίωτης από οποιαδήποτε στρέβλωση. Οι πρακτικές που ακολουθούνται απόρροια της διαδικασίας του Σ.Π. περιλαμβάνουν αμεσότερες διαδικασίες και προσδίδουν μεγαλύτερα περιθώρια αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων για την τοπική κοινότητα αλλά και πρακτικές οι οποίες έχουν κατά κύριο λόγο συμβουλευτικό χαρακτήρα και αποσκοπούν στην ενίσχυση της αποτελεσματικής διαχείρισης προωθώντας παράλληλα τη διαφάνεια.

Πέτρος Δημητρακόπουλος, Οικονομολόγος Msc – μέλος ανεξάρτητης αυτοδιοικητικής κίνησης «δήμος μπροστά»